Vanwege het coronavirus werken onze medewerkers thuis.
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Aandelen in kunst We wennen nog maar net aan NFT’s, maar in België zijn er nu ook AST’s: gereguleerde, relatief goedkope aandelen in fysieke kunstwerken.
Investeren in kunst, zeker in de grote werken van beroemde meesters, was altijd iets voor de welgestelden van deze wereld; voor grote bedrijven of vermogende particulieren. Tot nu. Carnaval de Binche, het kleurrijke schilderij van de Belgische kunstenaar James Ensor dat gebaseerd is op een eeuwenoud gemaskerd carnavalstafereel in Wallonië, is het eerste werk in Europa dat aan het grote publiek te koop wordt aangeboden.
Het Belgisch-Nederlandse Rubey Platform ontwikkelde de methode. Voor 150 euro kun je mede-eigenaar worden van een schilderij via de digitale aanschaf van een ‘Art Security Token’, niet te verwarren met de meer bekende non-fungible tokens (NFT) of crypto-valuta als bitcoin. Het verschil tussen die twee is de bescherming van de investeerder, zegt mede-oprichter van Rubey Marcell de Vries. Voor de tokens van Rubey gelden dezelfde regels als voor gewone aandelen. Daarbij moeten ze voldoen aan financiële wetgeving en zijn ze, tot de verkoop van het schilderij na tien jaar, relatief goedkoop waardevast. NFT’s worden daarentegen verhandeld in een ongereguleerde grillige markt.
Rubey kocht Carnaval de Binche met hulp van vijftien investeerders voor 1,2 miljoen euro van een privé-verzamelaar en stelde een kwart daarvan via tokens open voor de verkoop. Binnen een week was een deel ter waarde van meer dan 300.000 euro verkocht. De Vries: „Met de huidige lage spaarrente zoeken mensen naar andere manieren om te investeren. Dat zie je ook aan de populariteit van crypto-valuta.” Stijgt de waarde van het schilderij, dan delen alle kopers in de winst. Eigenaars kunnen aandelen altijd weer van de hand doen en worden op de hoogte gehouden van nieuws rond het schilderij; bijvoorbeeld als het wordt uitgeleend aan een museum of als er onderzoek op zal worden verricht.
Om winst is het volgens de Vries en zijn compagnons, eigenaars van marketing- en consultancybureaus, niet te doen. Ze streven een „maatschappelijk doel” na. De Vries: „we willen het investeren in kunst democratiseren”. Zo moet ook Jan Modaal in de wereld van de kunsten kunnen stappen. „We willen ook dat de kunst die nu in kelders staat of bij verzamelaars thuis aan de muur hangt voor langere perioden terug in musea komt.”
Vorige maand gaf Rubey Carnival de Binche voor tien jaar in bruikleen aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen (KMSKA), dat eind september na een jarenlange verbouwing de deuren weer opent. Het museum heeft veertig schilderijen van Ensor, maar er ontbrak nog een werk uit de latere periode van de meester uit Oostende. „Dankzij het Rubey Platform hebben we een hiaat kunnen opvullen”, zegt Carmen Willems, directeur van het KMSKA.
Ze is blij dat ze tien jaar lang over het schilderij kan beschikken. „Dat is genoeg om wetenschappelijk onderzoek naar het schilderij te doen. We gaan het creatieve proces achter dit werk leren begrijpen en kunnen er in onze aparte Ensor-vleugel van alles mee. Denk aan uitgebreide bordjes met teksten, audio-tours. Educatief is het ook een prachtig werk; het thema carnaval gaat kinderen erg aanspreken.”
Na tien jaar zal Rubey bekijken wat er met het schilderij gaat gebeuren, zegt De Vries. „Het kan opnieuw getokeniseerd worden, maar misschien komt er wel een partij die het wil kopen voor een bod dat we niet kunnen weigeren.”
Fysieke kunst werd wereldwijd al wel ongereguleerd ‘getokeniseerd’. Eerder deze week bracht het Oostenrijkse Leopold Museum een pas ontdekt schilderij van kunstenaar Egon Schiele in NFT’s van 100.000, 15.000 en 499 euro op de markt. Met de beoogde opbrengst wil het museum een begrotingstekort van 5 miljoen euro aanvullen.
Toen Marina Picasso in februari een nooit eerder vertoond keramisch werk van haar beroemde grootvader in digitale stukjes wilde hakken, stak de rest van de familie daar op het laatste moment een stokje voor. Alleen fysiek werk van Pablo Picasso wordt verkocht, stond er in een verklaring.
Toen het nieuwe systeem van Rubey de kunstwereld binnensijpelde, reageerde niet iedereen enthousiast. Het zou speculatie in de hand werken. Volgens André Gordts, kunsthistoricus in Brussel, kan het systeem resulteren in een snelle waardestijging, maar ook in een ineenstorting van de waarde. Willems: „We moeten eerlijk zijn. De kans dat de waarde niet stijgt is even groot. Zelfs bij gevestigde namen hoeft dat niet te gebeuren.”
De Amerikaanse journaliste Katya Kazakina, werkzaam voor onder andere Bloomberg, zei in de podcast The Art Angle te vrezen dat kunst onder invloed van tokens in handen komt van mensen die „er geen verstand van hebben.”
Maar Benny Madalijns, hoogleraar kunstgeschiedenis aan de Vrije Universiteit van Brussel, noemt de Art Security Tokens een „intrigerend gegeven” dat zou kunnen zorgen voor een „nieuwe visie” op de kunsten. „Je hebt een feministische visie op kunst gehad, een marxistische visie. Dit is iets nieuws. In kunst investeren was altijd iets voor de happy few. Als dat hiermee verandert, waarom niet? Kennelijk is de tijd er rijp voor.”
Volgens de Brusselse galeriehoudster Gerda Vander Kerken, een van de particuliere investeerders in Carnaval de Binche, wordt de kunstwereld met het nieuwe initiatief „een beetje minder exclusief”. Ze vindt het goed dat mensen met een klein budget ook mee kunnen doen. „Kunst is booming in België, ik zie het aan de jonge mensen die bij ons werken willen aanschaffen. Het zit in ons DNA.”
Marcell de Vries van Rubey hoopt binnenkort een tweede en derde schilderij voor publiek beschikbaar te maken. Duurdere werken. Museumdirecteur Willems, die in de AST’s een nieuwe weg ziet om de collectie uit te breiden, droomt ervan een Rubens naar Antwerpen te halen. Wellicht met behulp van „deze nieuwe community”.
Nieuwsbrief NRC Cultuurgids
Wat moet je deze week zien, horen of luisteren? Onze redacteuren recenseren en tippen
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt. U kunt ons ook anoniem een tip geven.
