Een nieuw topstuk van James Ensor, daarmee wil het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen (KMSKA) bij de langverwachte heropening in september uitpakken. Om dat mogelijk te maken, worden voor het eerst in ons land Art Security Tokens (AST’s) ingezet. Dat zijn een soort van virtuele aandelen van het schilderij die iedereen voor 150 euro per stuk kan kopen. Een hype die snel voorbijwaait? Of zien we hier een glimp van de toekomst van de kunsthandel?
"Carnaval de Binche", zo heet het topstuk van James Ensor dat het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen (KMSKA) wil tentoonstellen bij de langverwachte heropening op 24 september. Maar in plaats van een astronomische som uit zijn binnenzak te trekken om het te kopen van een privéverzamelaar, probeert het museum een nieuwerwetser pad te bewandelen: dat van de Art Security Tokens (kortweg AST’s).
Die AST’s kan je beschouwen als digitale aandelen in een bestaand kunstwerk. Die worden beheerd en beveiligd via blockchaintechnologie, waarmee iedereen alle transacties kan controleren. Je moet niet opvallend bemiddeld of invloedrijk zijn om een token te kunnen kopen, waardoor zelfs een peperduur kunstwerk uiteindelijk in handen zou kunnen komen van een grote groep mensen. De AST’s zijn inwisselbaar en verhandelbaar, net zoals dat met aandelen op de beurs het geval zou zijn.
Nee, het KMSKA heeft "Carnaval de Binche" enkel de komende 10 jaar in bruikleen en staat dus ook in voor de gedegen conservatie ervan. De feitelijke eigenaars zijn dus de bezitters van de tokens.
Omdat het principe van AST’s zo nieuw is, is de aankoop in de praktijk wel via een omweg gegaan. Het schilderij is namelijk uit een privécollectie gekocht door een groep investeerders. Die hele operatie werd gecoördineerd door Rubey, een nieuw Belgisch samenwerkingsplatform waarachter onder meer techondernemer Peter Hinssen zit.
Een vierde van de AST’s die die investeerders nu in handen hebben, zal vanaf vandaag worden aangeboden aan het brede publiek.
De privé-investeerders betaalden 1,2 miljoen euro voor het werk. Maar omdat AST’s draaien op de blockchaintechnologie, kost dat natuurlijk ook geld. Het schilderij is daardoor opgedeeld in 1 miljoen AST’s ter waarde van 1,41 euro. Dus de totale waarde bedraagt zo in de praktijk 1,41 miljoen euro.
Wij willen het makkelijker maken voor musea om topwerken uit privécollecties beschikbaar te maken voor het grote publiek
Geïnteresseerden zullen voor minimaal 150 euro AST’s kunnen kopen in "Carnaval de Binche". Vanaf 2023 zullen de AST’s van het schilderij vervolgens ook vrij kunnen worden verhandeld.
NFT’s, non-fungible tokens, zijn eigendomscertificaten op digitale creaties. Die zijn uniek, en dus niet onderling inwisselbaar. Lees: als je de ene ruilt voor de andere heb je niet meer dezelfde NFT in handen. Ook is de markt van NFT’s niet gereguleerd.
AST’s gedragen zich daarentegen meer als aandelen op de beurs: ze staan voor een stukje van een (tot dusver doorgaans fysiek) kunstwerk. Ze zijn ook onderling inwisselbaar: één AST van een bepaald kunstwerk is identiek aan een andere AST van hetzelfde werk.
Het verhandelen van AST’s is ook gereguleerd. Dat betekent dat investeerders in Art Security Tokens dezelfde wettelijke bescherming genieten als investeerders in pakweg aandelen, obligaties of andere effecten.
Bij Rubey willen ze vooral benadrukken dat je zo kunstbezit en -investeringen echt kunt democratiseren. "Een grote groep mensen kan zo investeren in kunst en niet enkel welgestelden", legt Gwenn Nevelsteen van Rubey uit. "Wij willen het zo ook makkelijker maken voor musea om topwerken uit privécollecties beschikbaar te maken voor het grote publiek."
Alles staat of valt met het vertrouwen in en de waarachtigheid van de partij die de tokens aanbiedt
Advocaat Andries Hofkens, gespecialiseerd in eigendoms- en mediarecht, is het daarmee eens. Hij ziet, door het gebruik van blockchaintechnologie, ook troeven in de veiligheid en transparantie van kunsthandel. "Bovendien zal de aangeboden kunst wellicht eerst ook moeten passeren via een betrouwbare instantie die de echtheid en herkomst van het werk attesteert."
Hofkens ziet wel wat juridische uitdagingen. "Alles staat of valt met het vertrouwen in en de waarachtigheid van de partij die de tokens aanbiedt", analyseert hij. "Daar moet je dus goed naar kijken. Ga ook goed de geschatte waarde na van het werk waarvan je AST’s koopt."
"Dit is allemaal nieuw, echt pionierswerk. Ik zou je dus aanraden om de traditionele ‘algemene voorwaarden’ niet zomaar weg te klikken. Wat zijn je rechten als mede-eigenaar? Wie staat in voor de staat van werk? En wat als iemand 40 of 50 procent van alle tokens koopt? Kan die dat dan in zijn huis hangen?"
Om ineens op die laatste vraag te antwoorden: bij Rubey wijzen ze erop dat de bruikleenovereenkomst met het KMSKA in dit geval voor de komende 10 jaar al beklonken is. "Wel hebben Rubey en KMSKA de verplichting om jaarlijks te communiceren over de conditie waarin het schilderij verkeert en bijvoorbeeld ook verplaatsingen naar buitenlandse tentoonstellingen."
"Het is zoals gezegd een geregulariseerde markt", zegt Nevelsteen. "Dus moeten wij aandeelhouders een harde exit bieden. Dat betekent dat de bruikleen na 10 jaar afloopt en vanaf dan het werk opnieuw te koop kan worden aangeboden. De kans bestaat natuurlijk dat het opnieuw verkocht wordt via tokens. Veel zal ook afhangen van de wetgeving daaromtrent, die wellicht in de komende 10 jaar fors zal evolueren."
Het principe is nog erg pril, dus daarover valt enkel te speculeren. Pas vorig jaar kenden AST’s een soort doorbraak toen een schilderij van Pablo Picasso, "Fillette au béret", door een Zwitserse speler werd "getokeniseerd", zoals dat met een afgrijselijk neologisme wordt bestempeld. Die tokens kostten toen wel 6.000 dollar (aan de huidige koers een dikke 5.600 euro) per stuk. En het kleurrijke werk zit nu ergens opgeborgen in een donkere kluis.
Het doel van Rubey is net het tegenovergestelde: meer privékunstwerken voor een breed publiek beschikbaar krijgen in de collecties van musea. "Ons doel is om dit concept aan nog veel meer musea aan te bieden", benadrukt Nevelsteen. Uiteindelijk hopen ze bij Rubey dat het op termijn zelfs niet meer nodig zal zijn om de kunst eerst via privé-investeerders te moeten aankopen, zoals nu gebeurd is, maar wel gewoon onmiddellijk publiek te gaan.
Hofkens oppert dat in het concept op lange termijn ook waarde kan zitten voor nieuwe kunstenaars. "Vergelijk het met wat mp3’s gedaan hebben in de muziekwereld: je zou zo een marktplaats kunnen zien ontstaan voor AST’s van individuele kunstenaars, buiten het circuit van de galerijen om."
Bekijk de voorstelling van "Carnaval de Binche" in het KMSK:
Schrijf je in op onze dagelijkse nieuwsbrieven
Volg ons op sociale media
Bent u getuige van een nieuwsfeit of hebt u zelf nieuws te melden?
Volg VRT NWS op uw smartphone of tablet via de VRT NWS-app.
Beschikbaar voor iOS en Android.
